İstanbul’un ‘suç röntgeni’ni çekiyorlar

İstanbul Asayiş Şubesi’nde bir yıldır suça karşı mücadelede çok önemli bir çalışma yapılıyor. Hüseyin Çapkın’ın talimatıyla neredeyse bir yıl önce kurulan İstanbul Emniyet Müdürlüğü Suç Analiz Bürosu, İstanbul’un mahalle mahalle, sokak sokak suç haritasını çıkarıyor. Kent bilimsel metodlarla sürekli ‘gözetleniyor’, suçların yoğun olarak işlendiği sokaklar, saatler, günler belirleniyor ve İstanbul’un suç haritası çıkarılıyor. Bu harita sokakta görev yapan sivil ve resmi tüm yerel polis ekiplerinin çalışmalarına yol gösteriyor.
Sonuç yine müthiş: Suç Analiz Bürosu’nun çalışmalarına başladığı 2011 yılında, bir önceki yıla oranla öldürme yüzde 5.47, işyerinden hırsızlık yüzde 1.76, oto hırsızlığı yüzde 13.26, otodan hırsızlık yüzde 11.05, yankesicilik yüzde 30.56 oranında azalmış durumda. Suçla mücadelede tümüyle bilimsel metodların ve dijital teknolojinin kullanıldığı ‘Suç Analiz Bürosu’ kapısını ilk kez POSTA’ya açtı.
Böylece ben de İstanbul’da suçun ne zaman ve nerede işlendiğini göstermeyi ve bunun ışığında suçla mücadele etmeyi amaçlayan İstanbul Suç Haritası Projesi’ni (İSHAP) yakından izleme fırsatı buldum. Ekibin başında İstanbul Asayiş Şube Müdür Yardımcısı Ahmet Sürel var. Emniyet Amiri Dr. Bahadır Şahin’in öncülüğündeki genç uzman ekip, önlerinde bilgisayarlar harıl harıl çalışıyor. Büronun duvarında İstanbul Asayiş Şubesi fotoğrafları olmasa buranın bir polis bürosu olduğunu anlamak mümkün değil. Bir diğer duvara yansıtılan dev haritalar ise sürekli geliştiriliyor, suçlulara aman vermemek için İstanbul buradan sokak sokak izleniyor…
‘Yaralama haftasonu gece hırsızlık haftaiçi gündüz’
Dr. Emniyet Amiri Bahadır Şahin, İstanbul Asayiş Şubesi’ndeki suç analiz sistemini geliştiren kişi. Bu konuda uzmanlaşmış ekibin başında o var…

Bu sistem Türkiye’de ilk defa kullanılıyor; siz nerede öğrendiniz?
Polis Akademisi’ni bitirdikten sonra 1,5 sene Amerika-New York’ta güvenlik bilimleri üzerine yüksek lisans, ardından 2,5 sene Florida’da kamu yönetimi üzerine doktora yaptım. Kriz yönetimi üzerine yaptığım doktora tezi çalışmalarım bağımsız bir enstitü tarafından en iyi tez seçilip 10 bin dolar ödül kazandı. Orada bu sistemi de öğrendim. Hatta ilk suç haritalarımı Orlando polisi için hazırladım.
Haritaları anlatır mısınız?
Başlıca iki tip harita hazırlıyoruz. Birincisine koroplet harita diyoruz. Bölge, sokak ve caddelerdeki suçun dağılımını gösteriyor. Renk skalasının yoğunluğu ve hareketliliği göstermesi bütün suçlarda mahalle bazlı dahi olsa önemli bir suç göstergesi olmaktadır. İkinci tip olan haritamızda ise adres eşleştirme tekniğiyle tek tek bütün olayları haritada dijital olarak pinliyoruz. Sonra kernel yoğunluğu metoduyla bu noktaların çeşitli saat dilimlerini ya da başka bir sorgu kullanarak yoğunluğunu çıkartıyoruz. Bu haritaları online olarak ekiplerle paylaşıyoruz. Hatta Google Earth gibi değişik programlarla haritaların çok daha görsel anlamda kullanılabilmesini sağlıyoruz.
Sokakları 24 saat gözlüyor musunuz?
Polis her yerde 24 saat bulunamaz. Bazı yerlerde gece, bazı yerlerde gündüz hırsızlık oluyor. Bazı yerde sadece sabah saatlerinde, bazı yerlerde 24.00-06.00 arasında hırsızlık yaşanıyor. Biz önce onları tespit ediyoruz. Polisin ihtiyaç duyulan saatte ve yerde olmasını sağlıyoruz. Ekibe nokta atışı yer söylüyoruz. Böylece gücü verimli kullanıyoruz.
Haritalar sürekli yenileniyor mu?
Tabii, sürekli yenilemek gerekir. Her suç ve her zaman dilimi için harita çıkarıyoruz. Sadece kuru haritalar da yapmıyoruz. Analize aldığımız suçlarla ilgili araştırmacı ve önleyici ekiplere yol haritası da sunup bulgu sağlayabilecek değişik istatistikler de veriyoruz.
Yaralama haftasonu 19.00-2100 arası artıyor
Suçlar ne zaman, neden artıyor?
Mesela haritaya bakarak söyleyeyim; geçen yıl Ekim’in 9’u ile 10’unda bir ilçemizde yaralama olayında fazlalaşma oldu. Aynı ilçede yaralama bir de eylül ve ekimde saat 15.00-17.00 arası artmış. Nedeni tatilcilerin dönüp ilçenin kalabalıklaşması, okulların açılması, ya da başka şimdi öngöremeyeceğimiz nedenler olabilir. Ocak, şubat ve martta insanlar kış nedeniyle daha çok evlerindeydi, çok fazla yaralama olmamış. Ama nisan, mayıs, haziranda insanlar daha fazla dışarı çıktıkları için yaralama sayısı da o aylarda artmış. Ama analizimiz sadece ayları ya da günleri göstermiyor. Daha fazla bilgiyi kullanmak için veri saati adını verdiğimiz uygulamayla ay-günsaat gibi bilgilerin kesişimlerini de görüp atıl veriyi daha kullanılabilir hale getiriyoruz. Mesela saat 14.00 ile 19.00 arasında pek yaralama olmuyor, cuma, cumartesi, pazar 19.00-21.00 arası artıyor. Klasik istatistik metoduyla biz bunu fark edemeyebilirdik. Mesela saat 14.00-18.00 arası çarşamba günü bir semtte hırsızlıkta yoğunlaşma başladı. Baktık ki orada semt pazarı var. Hemen Güven Timleri’ni uyardık.
Hırsızlık hafta içi 12.00-18.00’de artıyor
Herkesin korkulu rüyası ev hırsızlıklarında durum nedir?
Bir ilçede evden yapılan hırsızlıklar üzerindeki çalışmaya göre, mart-ocak ile nisan-mayıs aylarında hırsızlık artıyor. Mesela sadece bu ilçemize has olmak üzere evden hırsızlık 12.00-18.00 saatleri arasında artış gösteriyor. Salı, perşembe ve cuma günleri yine bu ilçenin olaylarında artış görülüyor. Ayın ilk haftasında ve son bölümünde hırsızlık artıyor. Evden hırsızlıklarda ayın sonuna doğru bir azalma oluyor. Cumartesi ve pazar günleri daha çok evde vakit geçirme bu ilçedeki hırsızlığı azaltıyor.
Kapkaçta durum ne?
2004’te günde 14 kapkaç olurken bugün 1,6’ya düştü. Hiç kapkaç olmayan günler de var. Ancak yıllık bazda bu rakam 1,6…
İstanbul’un bütün ilçelerinin suç haritasını çıkardınız mı?
Maalesef. Şu an sadece gerekli olanlar var. En fazla gasp, hırsızlık, yaralama suçu olan mahalleleri seçiyoruz, şimdilik onları izliyoruz… Önce oraları temizleyelim, sonra diğer yerlere de ulaşacağız…